Ποιος και Γιατί φοβάται το Υδρογόνο και την Ελεύθερη Ενέργεια;

Αποκλειστική συνέντευξη

του Κώστα Λάμπου

 στον Γιώργο Στάμκο

Πηγή: https://zenithmag.wordpress.com/2016/01/16/%CE%BA%CF%89%CF%83%CF%84%CE%B1%CF%83-%CE%BB%CE%B1%CE%BC%CF%80%CE%BF%CF%83-%CF%80%CE%BF%CE%B9%CE%BF%CF%82-%CF%86%CE%BF%CE%B2%CE%AC%CF%84%CE%B1%CE%B9-%CF%84%CE%BF-%CF%85%CE%B4%CF%81%CE%BF%CE%B3%CF%8C/

Ο Κώστας Λάμπος δίνει εκ πρώτης όψεως την εντύπωση ενός δογματικού τεχνοκράτη επιστήμονα με “βαριές περγαμηνές”. Άλλωστε το βιογραφικό του δεν αφήνει και πολλά περιθώρια να τον θεωρήσει κανείς διαφορετικό ή “Strange τύπο”. Καταρχάς είναι διδάκτορας της Σχολής Οικονομικών Επιστημών του FREIE UNIVERSITÄT BERLIN. Δίδαξε “Ιστορία Οικονομικών Θεωριών” και “Οικονομική Ιστορία της Ευρώπης” στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας. Δίδαξε “Κράτος και αναπτυξιακή εμπειρία της Ελλάδας” και “Τεχνολογία και Εργασιακές Σχέσεις”, στην Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης. Επίσης δίδαξε “Οικονομικό Προγραμματισμό” και “Συνεταιριστική Οικονομία” στο ΤΕΙ Αθήνας. Παράλληλα έχει διατελέσει Πρόεδρος της Κεντρικής Διοίκησης του Οικονομικού Επιμελητηρίου Ελλάδας, μέλος του Εθνικού Συμβουλίου Ανώτατης Παιδείας, μέλος του Εθνικού Συμβουλίου Αγροτικής Πολιτικής, στέλεχος της Αγροτικής Τράπεζας κ.α. Έχει λάβει μέρος σε δεκάδες επιστημονικά συνέδρια στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, έχει δώσει εκατοντάδες διαλέξεις κι έχει συγγράψει δεκάδες επιστημονικές μελέτες στα Ελληνικά αλλά και στα Γερμανικά. Εκτός από οικονομικός επιστήμονας όμως, ο Κώστας Λάμπος είναι ταυτόχρονα μεταφραστής και -κυρίως- συγγραφέας.(διατηρεί μάλιστα και προσωπικό θεματικό Blog: www.infonewhumanism.blogspot.com)

O Κώστας Λάμπος έχει συγγράψει πολλά βιβλία χρησιμοποιώντας την κριτική σκέψη του επιστήμονα, την οξυδέρκεια του φιλόσοφου και την ευαισθησία του καλλιτέχνη. Αναφέρω ενδεικτικά μόνον τα βιβλία που έγραψε τα τελευταία χρόνια, που είναι και τα πιο επίκαιρα: Αμερικανισμός και Παγκοσμιοποίηση. Οικονομία του Φόβου και της Παρακμής (εκδ. Παπαζήσης, 2009), Εικόνες Ζωής –Σελίδες Ιστορίας,(2012), Άμεση Δημοκρατία και Αταξική Κοινωνία. Η Μεγάλη Πορεία της Ανθρωπότητας προς την Κοινωνική Ισότητα και τον Ουμανισμό, (εκδ. Νησίδες, 2012), Η Άμεση Δημοκρατία στον 21^ο αιώνα, (Επιμέλεια-Πρόλογος), Συλλογικός τόμος, (εκδ. Νησίδες 2013) και Ποιος Φοβάται το Υδρογόνο; (εκδ. Νησίδες 2013). Αφορμή γι’ αυτή τη συνέντευξη υπήρξε το τελευταίο βιβλίο του Κώστα Λάμπου (Ποιος Φοβάται το Υδρογόνο;), το οποίο καταπιάνεται με τα θέματα της οικονομίας του υδρογόνου, της Ελεύθερης Ενέργειας και το πως μπορεί να οικοδομηθεί πάνω σ’ αυτήν η Άμεση Δημοκρατία και μια πιο ελεύθερη, ισορροπημένη και δίκαιη κοινωνία. Όπως πολλοί από εσάς γνωρίζετε έχω ένα είδος συγγραφικής “εμμονής” -και όχι μόνον- με τον Τέσλα και με την Ελεύθερη Ενέργεια (έχει δημοσιευθεί άλλωστε το 2001 κι ένα βιβλίο μου μ’ αυτόν τον τίτλο), καθώς πιστεύω πως η ευρεία εφαρμογή των τεχνολογιών της Ελεύθερης Ενέργεια μπορεί ν’ αλλάξει το ρου του ανθρώπινου πολιτισμού και να επιλύσει πολλά από τα σημερινά μας προβλήματα. Η Ελεύθερη Ενέργεια θα μας απελευθερώσει από πολλά δεινά κι από πολλών ειδών σκλαβιές, εξουσίες κι ελέγχους; Μπορούμε όμως να κατακτήσουμε την Ελεύθερη Ενέργεια και να οικοδομήσουμε μια Ουτοπία στον πλανήτη Γη; Η συνέντευξη που ακολουθεί δίνει τις απαντήσεις…

ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΤΑΜΚΟΣ

Γιώργος Στάμκος: Κύριε Λάμπο, Ποιος Φοβάται το Υδρογόνο; όπως είναι και ο τίτλος του τελευταίου σας βιβλίου από τις εκδόσεις Νησίδες; 

Κώστας Λάμπος: Είναι σημαντικό να διευκρινίσουμε πως στην περίπτωσή μας δεν γίνεται λόγος για τον φυσικό φόβο κάθε μορφής ζωής απέναντι σε κάθε κίνδυνο που την απειλεί και να αντιδιαστείλουμε αυτόν τον ευεργετικό για τη ζωή φόβο από τον εξουσιαστικό φόβο που απειλεί την ελευθερία, την αξιοπρέπεια και την ίδια τη ζωή των εξουσιαζόμενων, θέμα με το οποίο ασχολήθηκα διεξοδικά στο βιβλίο μου Αμερικανισμός και Παγκοσμιοποίηση: Οικονομία του Φόβου και της Παρακμής, (Εκδ. Παπαζήση, 2009). Μετά από αυτή τη διευκρίνιση θα πρέπει να υπογραμμιστεί ότι στην περίπτωσή μας, αναφορικά με το πρόσφατο βιβλίο μου Ποιος Φοβάται το Υδρογόνο; δεν πρόκειται ούτε για το φόβο των εξουσιαζόμενων από τους εξουσιαστές, αλλά για το φόβο των εξουσιαστών από τους εξουσιαζόμενους, δηλαδή από τις δυνάμεις της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού, για την όλο και ρεαλιστικότερη εκδοχή να εξελιχθούν στο σύγχρονο Προμηθέα που θα παραδώσει στις κοινωνίες και συνολικά στην ανθρωπότητα μια νέα μορφή ενέργειας, την υδρογονοενέργεια, που θα τις απαλλάξει από τα πανάκριβα, περιβαλλοντοκτόνα και όλο και σπανίζοντα ορυκτά καύσιμα και συνακόλουθα από τα απάνθρωπα και καταστροφικά συμφέροντα ελάχιστων χωρών που παράγουν και πέντε–δέκα πολυεθνικών εταιριών που ελέγχουν τη διακίνησή τους και με αυτό την παγκόσμια οικονομία με αποτέλεσμα την ανισοκατανομή της ενέργειας, δηλαδή του πλούτου, δηλαδή της ευημερίας, δηλαδή της ελευθερίας μεταξύ των ανθρώπων, των τάξεων, των κοινωνιών και των χωρών. Το συγκεντρωτικό ενεργειακό σύστημα που στηρίζεται στα ορυκτά καύσιμα και αποτελεί τη βάση πάνω στην οποία αναπτύχθηκε το σημερινό κεφαλαιοκρατικό οικονομικό σύστημα, αδυνατεί πια να προσφέρει προοπτική στον καπιταλισμό, γιατί οι οικονομικές, επιστημονικές και τεχνολογικές εξελίξεις το ξεπέρασαν και έφεραν στο προσκήνιο τις εναλλακτικές πηγές ενέργειας και πιο συγκεκριμένα την υδρογονοενέργεια που είναι ανεξάντλητη, φθηνή, καθαρή και ασφαλέστερη μορφή ενέργειας. Αυτή η νέα ενεργειακή πραγματικότητα θέτει υπό αμφισβήτηση το καπιταλιστικό σύστημα συνολικά, το οποίο δίχασε την ανθρωπότητα σε μια απειρελάχιστη μειονότητα, του 1%, που καταδυναστεύει τη Φύση, την Εργασία, την Επιστήμη και τον Πολιτισμό και στην υπόλοιπη ανθρωπότητα, το 99%, που ζει σε συνθήκες καταπίεσης, αναξιοπρέπειας και απόλυτης εξαθλίωσης. Καταλήγοντας λοιπόν μπορούμε με απόλυτη βεβαιότητα να πούμε πως εκείνοι που φοβούνται το υδρογόνο δεν είναι η εργαζόμενη ανθρωπότητα, αλλά ο σκληρός πυρήνας του παγκοσμιοποιημένου κεφαλαίου, που αντιλαμβάνεται ότι η υδρογονοενέργεια δημιουργεί τους όρους της κατάργησής του και ταυτόχρονα τις προϋποθέσεις για ένα καλύτερο κόσμο.

Ποια είναι τα ουσιαστικά πλεονεκτήματα του Υδρογόνου ως “καύσιμου του μέλλοντος”; Οι υπάρχουσες τεχνολογίες για το Υδρογόνο είναι βιώσιμες τεχνολογικά και οικονομικά; 

Το υδρογόνο, αν και δεν υπάρχει ελεύθερο στη Φύση, αλλά ως συστατικό στοιχείο πολλών χημικών ενώσεων, αποτελεί το 90% του σύμπαντος και είναι το ελαφρύτερο αέριο στην Φύση. Στη Γη βρίσκεται σε πολλές και διάφορες χημικές ενώσεις με κυριότερη μορφή το νερό (Η₂Ο) και συνεπώς, με την απόσπασή του από τις ενώσεις στις οποίες εμπεριέχεται, αποτελεί ανεξάντλητη πηγή ενέργειας με συνέπεια το κόστος της παραγόμενης ενέργειας να τείνει σταθερά προς το μηδέν, πράγμα που δικαιολογεί απόλυτα το χαρακτηρισμό της υδρογονοενέργειας ως ‘φθηνή-ελεύθερη ενέργεια’. Το γεγονός μάλιστα πως καιόμενο παράγει ταυτόχρονα θερμότητα, ηλεκτρισμό και καθαρό νερό, χωρίς να αφήνει κανένα διοξείδιο το καθιστά τη φιλικότερη προς το περιβάλλον μορφή ενέργειας, πράγμα που επίσης δικαιολογεί απόλυτα το χαρακτηρισμό της υδρογονοενέργειας ως τη μοναδική ‘καθαρή ενέργεια’. Το γεγονός επίσης, ότι η σχετική επιστήμη και τεχνολογία έχουν λύσει αποτελεσματικά το πρόβλημα της οικονομικής αποθήκευσης και της απόλυτα ασφαλούς μεταφοράς του υδρογόνου, δικαιολογεί το χαρακτηρισμό του υδρογόνου ως την ‘ασφαλέστερη πηγή ηλεκτρικής ενέργειας’. Τέλος το γεγονός πως, η αφθονία και η ομαλή διατοπική διασπορά του υδρογόνου στον πλανήτη καθιστούν δύσκολο τον κερδοσκοπικό έλεγχό του και συνεπώς επιτρέπουν την παραγωγή υδρογονοενέργειας από τον κάθε χρήστη ηλεκτρικής ενέργειας σε οικογενειακό, τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο, δικαιολογούν απόλυτα το χαρακτηρισμό της υδρογονοενέργειας ως ‘δημοκρατική ενέργεια’. Όλα αυτά τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του υδρογόνου δεν το καθιστούν απλά ανταγωνιστή των ορυκτών καυσίμων, αλλά και ανατροπέα του καπιταλιστικού συστήματος και με αυτή την έννοια, η υδρογονοενέργεια μπορεί στα χέρια των δυνάμεων της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού να καταστεί ο μοχλός απελευθέρωσης της ανθρωπότητας από την καπιταλιστική βαρβαρότητα. Βέβαια εκείνοι που φοβούνται το υδρογόνο, γιατί απειλεί τα συμφέροντά τους και την ίδια την εξουσιαστική ύπαρξή τους, κατασκευάζουν μύθους για την δήθεν επικινδυνότητα και το δήθεν υψηλό κόστος παραγωγής υδρογονοενέργειας με σκοπό να αποπροσανατολίσουν τον κόσμο, μέχρι αυτοί μέσω του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου και του διεθνούς δικαίου περί των λεγόμενων ‘πνευματικών δικαιωμάτων’ και ευρεσιτεχνιών να διαμορφώσουν τον απόλυτο θεσμικό και οικονομικό έλεγχο πάνω στο νερό και στα διάφορα μέρη του τεχνολογικού πακέτου, που θα αποκλείουν τις επιμέρους κοινωνίες από την ιδιοπαραγωγή άφθονης, φθηνής, καθαρής και ασφαλούς ενέργειας που θα τις απαλλάσσει από την ενεργειακή στενότητα, την ενεργειακή εκμετάλλευση και την καπιταλιστική εξουσία. Όσον αφορά στην τεχνικά εφικτή και οικονομικά συμφέρουσα εφαρμογή της υδρογονοενέργειας η απάντηση βρίσκεται στο γεγονός πως οι ΗΠΑ και όχι μόνο, στηρίζουν εδώ και δεκαετίες ολόκληρο το διαστημικό τους πρόγραμμα στην υδρογονοενέργεια, επειδή αυτή είναι φθηνότερη, ελαφρύτερη, καθαρότερη και ασφαλέστερη. Αλλά και μια σειρά από βιομηχανικούς κλάδους με πρωτεργάτες τις αυτοκινητοβιομηχανίες ανταγωνίζονται για το πέρασμα στην εποχή της υδρογονοενέργειας. Βέβαια όλα αυτά συντελούνται ερήμην, μυστικά και μακριά από τις κοινωνίες για να μην αντιληφθούν την ευκαιρία και προλάβουν το κεφάλαιο.

 Η υδρογονοενέργεια χαρακτηρίζεται ως ‘φθηνή-ελεύθερη ενέργεια’ και μπορεί να αξιοποιηθεί σε πολλούς τομείς, όπως για παράδειγμα στην ηλεκτροκίνηση των αυτοκινήτων. Σύμφωνα με τον Κ. Λάμπο “η σχετική επιστήμη και τεχνολογία έχουν λύσει αποτελεσματικά το πρόβλημα της οικονομικής αποθήκευσης και της απόλυτα ασφαλούς μεταφοράς του υδρογόνου, δικαιολογεί το χαρακτηρισμό του υδρογόνου ως την ασφαλέστερη πηγή ηλεκτρικής ενέργειας”, και μάλιστα “δημοκρατική” καθώς μπορεί να παραχθεί με αποκεντρωτικό τρόπο.

Πως μπορεί να οικοδομηθεί μια “Οικονομία του Υδρογόνου”, που θα αναζωογονήσει το φυσικό περιβάλλον και θα καταστήσει άχρηστα τα βρώμικα, ακριβά και όλο και πιο δυσεύρετα Ορυκτά Καύσιμα; 

Μια οικονομία, όπως πολύ καλά γνωρίζετε από τη συστηματική και μακρόχρονη ενασχόλησή σας με το έργο του κορυφαίου επιστήμονα και πολυεφευρέτη Νίκολα Τέσλα και την ελεύθερη ενέργεια, κύριε Στάμκο, που θα στηρίζεται σε ένα αποκεντρωμένο και κοινωνικά ελεγχόμενο ενεργειακό σύστημα με βάση το υδρογόνο, που, όπως πολύ σωστά υπογραμμίζετε, θα αναζωογονεί το φυσικό περιβάλλον και θα απαλλάσσει την παραγωγή των αναγκαίων και χρήσιμων για την καθολική ευημερία υλικών και πνευματικών αγαθών από το τεράστιο ενεργειακό κόστος των πανάκριβων ορυκτών καυσίμων, μπορεί να οικοδομηθεί μόνο πάνω στην διάχυση της επιστημονικά έγκυρης και κοινωνικά χρήσιμης γνώσης μέχρι και το τελευταίο κύτταρο της κοινωνίας. Αυτή η γνώση αποτελεί την αναγκαία και ικανή προϋπόθεση για τη διαμόρφωση της κρίσιμης κοινωνικής συνείδησης, η οποία θα μπορέσει, στο πεδίο σύγκρουσης των δυνάμεων της προόδου με αυτές της συντήρησης, να εκφραστεί με ομαδικές, τοπικές, διατοπικές και διεθνείς πρωτοβουλίες που θα στήσουν και θα λειτουργήσουν τις πρώτες ομαδικές, συνεταιριστικές, δημοτικές και διαδημοτικές μονάδες παραγωγής υδογονοενέργειας που θα απαλλάξουν γειτονιές, περιοχές, δήμους και τοπικές κοινωνίες από την ενεργειακή εξάρτηση και την κεντρική εξουσία και θα αποδείξουν ότι οι κοινωνίες μπορούν να πάρουν τις τύχες τους στα χέρια τους και να αυτοδιοικηθούν. Η αυτοκινητοβιομηχανία Honda, μάλιστα που πρωτοπορεί στην έρευνα και εφαρμογή της υδρογονοενέργειας δημοσιεύει και σχετική συνταγή για την κατασκευή σταθμού παραγωγής υδρογονοενέργειας στο σπίτι, με την ένδειξη ‘φτιάξτη μόνος σου’. Θέλω μόνο, για να καταστεί ακόμα πιο σαφές το μέγεθος των αλλαγών που φέρνει η τεχνολογία υδρογονοενέργειας, να προσθέσω ότι η υδρογονοενέργεια δεν αχρηστεύει μόνο τα ορυκτά καύσιμα, αλλά και με τις τεχνικά απλές κυψέλες καύσης υδρογόνου (fuel cells) αχρηστεύει και τον κρίσιμο για τον καπιταλιστικό έλεγχο της οικονομίας κλάδο παραγωγής μηχανών εσωτερικής καύσης, πράγμα που σημαίνει πως αλλάζει προς το φθηνότερο, το καθαρότερο, το ασφαλέστερο και το δημοκρατικότερο ολόκληρη τη βάση της βιομηχανικής παραγωγής. Αν σε όλα αυτά προσθέσει κανείς και την ανάπτυξη καινούργιων μεθόδων και τρόπων παραγωγής όπως λ. χ. η τρισδιάστατη εκτύπωση (3D) που βρίσκεται ήδη στο στάδιο πειραματικής εφαρμογής και σύντομα θα επιτρέπει στον καθένα να την αξιοποιήσει με καταπληκτικά αποτελέσματα.

Γιατί θεωρείτε πως η “Επανάσταση του Υδρογόνου”, η Ελεύθερη Ενέργεια γενικότερα θα οδηγήσει σ’ έναν νέο ανθρώπινο πολιτισμό; 

Όταν η ‘επανάσταση του υδρογόνου’ συνειδητοποιηθεί από τις δυνάμεις της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού και στο βαθμό που αυτή η συνειδητοποίηση τις αναβαθμίζει σε βασικούς διαμορφωτές μιας αντίστοιχης οικονομικής στρατηγικής και κοινωνικής αρχιτεκτονικής που θα καταργεί σταθερά τις θεσμικές και δομικές οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες, την πείνα και τον πόλεμο, τότε θα μπορεί να οικοδομεί ταυτόχρονα ένα καλύτερο κόσμο με την έννοια της αταξικής κοινωνίας. Η σύγχρονη τεχνολογία και παρά τη μεθόδευση ελέγχου και χειραγώγησής της, επιτρέπει την οριζόντια δικτυακή και διαδικτυακή επικοινωνία και συνεπώς τη διάχυση της επιστημονικά έγκυρης και κοινωνικά χρήσιμης γνώσης σε βαθμό που να μπορεί να μετασχηματιστεί σε συνείδηση και συνεργασία σε τοπικό, περιφερειακό, εθνικό και διεθνές επίπεδο. Μια τέτοια διαδικασία βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη που καθιστά σταδιακά τις δυνάμεις της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού καταλύτη στη διαμόρφωση ενός Οικουμενικού Ουμανιστικού Πολιτισμού, στα πλαίσια του οποίου θα αποκαθίσταται σταδιακά η ενότητα μεταξύ των ανθρώπων, των κοινωνιών, των εθνών, της Ανθρωπότητας και της Φύσης συνολικά. Ένας καινούργιος, καλύτερος ανθρώπινος κόσμος γεννιέται πάνω στην κοσμοθεωρία του «πάντων πραγμάτων μέτρον άνθρωπος» σε αντίθεση με τον κόσμο της καπιταλιστικής παρακμής που θέλει τα κέρδη πάνω από τον άνθρωπο.

Γιατί, όπως γράφετε στο βιβλίο σας, “Αιχμάλωτη Ενέργεια = Αιχμάλωτη Κοινωνία = Αιχμάλωτη Ανθρωπότητα”; Ποιοι κερδίζουν από αυτή την “ενεργειακή αιχμαλωσία” της ανθρωπότητας κι επιθυμούν τη διαιώνισή της; 

Είναι γνωστή η στενή σχέση μεταξύ πηγής και μορφής ενέργειας και της μορφής της εκάστοτε οικονομίας και συνεπώς και της μορφής και του βαθμού εξέλιξης της εκάστοτε κοινωνίας. Όσο η ανθρωπότητα δεν γνώριζε και δεν μπορούσε να αξιοποιήσει άλλη μορφή ενέργειας από αυτή των ζώων εργασίας και των δούλων, και λίγο την ενέργεια του ανέμου, τόσο οι οικονομικές και κοινωνικές δομές χαρακτηρίζονταν από τη δουλοκτητική και τη φεουδαρχική βαρβαρότητα. Η ανακάλυψη του άνθρακα ως πηγή ενέργειας, άνοιξε το δρόμο για την μεγάλη παραγωγή εμπορευμάτων και οδήγησε στην πρώτη βιομηχανική επανάσταση και στην εμφάνιση του καπιταλισμού. Η ανακάλυψη του πετρελαίου, του φυσικού αερίου και του ουρανίου ως πηγές ενέργειας έφερε τη δεύτερη βιομηχανική επανάσταση και την ακμή του καπιταλισμού. Η απόπειρα για μια Τρίτη βιομηχανική επανάσταση με βάση την πυρηνική ενέργεια απέτυχε και σήμανε την παρακμή του καπιταλισμού, για τους γνωστούς λόγους. Η σταδιακή εξάντληση των αποθεμάτων των ορυκτών καυσίμων σηματοδοτεί το τέλος του καπιταλισμού.

Όλες οι μορφές ενέργειας στην ιστορία της ανθρωπότητας ήταν αιχμάλωτες της εξουσίας της εκάστοτε άρχουσας τάξης και με αυτή την έννοια οι εκάστοτε κοινωνίες και συνεπώς και η ανθρωπότητα συνολικά ήταν αιχμάλωτες της εκάστοτε κυρίαρχης τάξης, η οποία μονοπωλώντας την ενέργεια κέρδιζε πλούτο και δυνάμωνε την εξουσία της πάνω στις δυνάμεις της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού.

Η ανακάλυψη των τεχνολογιών για την αξιοποίηση των ανεξάντλητων, ανανεώσιμων εναλλακτικών πηγών ενέργειας και ιδιαίτερα η συνδυασμένη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας μόνο από τις εναλλακτικές πηγές ενέργειας με βάση το υδρογόνο και για τους λόγους που παραπάνω συνοπτικά παρουσίασα, επιτρέπουν για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας την ενεργειακή απελευθέρωση και συνεπώς την ενεργειακή ισότητα σε ατομικό, οικογενειακό, ομαδικό, δημοτικό, εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο. Αυτή η καινούργια προοπτική για ενεργειακή ισότητα και ελευθερία μπορεί να αντιστρέψει τα πράγματα και να καταργήσει κάθε μορφή εξουσίας ανθρώπου πάνω σε άνθρωπο και να ματαιώσει τα σχέδια όσων απεργάζονται τη διαιώνιση της εξουσίας των λίγων πάνω στους πολλούς, απλά και μόνο για τη διατήρηση των παράνομων προνομίων τους.

Γιατί η “Ελεύθερη Ενέργεια” ισοδυναμεί με έναν “ουμανιστικό πολιτισμό ελευθερίας”; Μήπως πρόκειται απλά για έναν ακόμη τεχνο-ουτοπισμό χωρίς ρεαλιστικές βάσεις; 

Ζούμε στην εποχή της απόλυτης ενεργειακής εξάρτησης των τοπικών κοινωνιών, των χωρών και συνολικά της ανθρωπότητας από ένα συγκεντρωτικό ενεργειακό σύστημα που ελέγχεται από μια παγκόσμια οικονομική ελίτ, τον κεντρικό σκληρό εξουσιαστικό πυρήνα της καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης που έχει, παρά το μυστικισμό της, όνομα και διεύθυνση, πράγμα που έχει καταστεί εφικτό χάρη στην περιορισμένη διασπορά και τον, μέσω των διεθνών οργανισμών και του ΝΑΤΟ, ασφυκτικό έλεγχο των κοιτασμάτων των ορυκτών καυσίμων από πέντε-δέκα πλανητικής εμβέλειας ενεργειακούς κολοσσούς. Αυτή η πραγματικότητα καταγράφεται ως ‘ενεργειακό αποτύπωμα’ σε μια κλίμακα από το μηδέν μέχρι το 10, όπου κάποια εξουσιαστικά κοινωνικά στρώματα έχουν υπερβεί το ανώτατο όριο της κατά κεφαλήν κατανάλωσης ενέργειας, ενώ το μεγαλύτερο μέρους του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε συνθήκες σχετικής μέχρι απόλυτης ενεργειακής ένδειας, επειδή η ανισοκατανομή της διαθέσιμης ενέργειας, ακολουθεί το νόμο της καπιταλιστικής ανισοκατανομής, συγκέντρωσης και συγκεντροποίησης του πλούτου και της εξουσίας. Στην περίπτωση όμως της ελεύθερης υδρογονοενέργειας που την παρέχει απλόχερα η Φύση, οι τοπικές κοινωνίες μπορούν να έχουν δωρεάν, ή με ελάχιστο κόστος, όση ενέργεια χρειάζονται για την καθολική ευημερία, πράγμα που τις απελευθερώνει από την ενεργειακή-οικονομική εξάρτηση και από την απάνθρωπη και καταστροφική καπιταλιστική εξουσία. Αυτή η ανεξαρτησία θα μπορεί να επιτρέπει στις τοπικές κοινωνίες να αυτόπροσδιορίζονται, να αυτόδιαχειρίζονται, να αυτοδιοικούνται και να συνεργάζονται με τις άλλες τοπικές κοινωνίες στη βάση της ισοτιμίας και του κοινού συμφέροντος, οικοδομώντας έναν πολιτισμό της ενεργειακής και κοινωνικής ισότητας και της παγκόσμιας ειρήνης χωρίς τις οποίες είναι αδιανόητη η ύπαρξη της ελευθερίας και του ανθρωπισμού. Για το πόσο ρεαλιστικό είναι αυτό το καινούργιο απελευθερωτικό όραμα της ανθρωπότητας την απάντηση μας τη δίνουν οι αμερικανοί Jerry Brown, Rinaldo Brutoco και James Cusumano, συγγραφείς του βιβλίου Freedom From Mid–East Oil, που εκδόθηκε από την World Business Academy, το 2007: «Μπορεί να ανήκετε σ’ εκείνους τους ανθρώπους που νομίζουν ότι η ενέργεια του υδρογόνου είναι μια φαντασίωση κάποιων μελλοντολόγων ή κάποιων άλλων συγγραφέων επιστημονικής φαντασίας. Ή, στην καλύτερη περίπτωση, μπορεί να την θεωρείτε ως μια πολλά υποσχόμενη μελλοντική τεχνολογία που, αν κάποτε εφαρμοστεί, αυτό θα γίνει στο μακρινό μέλλον. Εάν όντως σκέφτεστε μ’ αυτόν τον τρόπο, ξανασκεφτείτε το σοβαρά… Φανταστείτε έναν κόσμο στον οποίο η … (ανθρωπότητα) κέρδισε την ελευθερία της από το πετρέλαιο… Μπορούμε να χτίσουμε αυτόν τον κόσμο μέσα σε δέκα χρόνια με την υπάρχουσα τεχνολογία… Φανταστείτε έναν κόσμο στον οποίο η (ανθρωπότητα) αποφάσισε να ξεπεράσει την ενεργειακή και την κλιματική κρίση που απειλεί την… (ύπαρξή) της. Μπορούμε να χτίσουμε αυτόν τον κόσμο σήμερα με συνειδητές επιλογές και πολιτική βούληση». Αλλά και μια ομάδα γερμανών επιχειρηματιών και επιστημόνων ζητάει με υπόμνημά της, από 6 Ιούνη 2012, απ’ ευθείας και προσωπικά από την Καγκελάριο Μέρκελ που της ζητά να παρέμβει για την προώθηση «ενός προγράμματος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από το υδρογόνο, με το οποίο μέσα σε πέντε χρόνια θα μπορεί να εξασφαλίσει στη Γερμανία πλήρη αποδέσμευση από τις εισαγωγές ορυκτών καυσίμων και να καταστήσει τη Γερμανία ηγέτιδα δύναμη στην παγκόσμια αγορά παραγωγής υδρογόνου, ηλεκτρικής ενέργειας και ηλεκτροκίνητων οχημάτων».Το συμπέρασμα που προκύπτει είναι πως η αντικειμενική πραγματικότητα παρουσιάζεται ως ανέφικτη ουτοπία, για χάρη της εφιαλτικής ουτοπίας των βαρόνων του μονοπωλίου της ενέργειας που επιδιώκουν να σταματήσουν την πορεία της ανθρωπότητας προς την κοινωνική ισότητα και την αταξική κοινωνία.

Στο βιβλίο σας Άμεση Δημοκρατία και Αταξική Κοινωνία (εκδ. Νησίδες) περιγράφετε την Μεγάλη Πορεία της Ανθρωπότητας προς την Κοινωνική Ισότητα και τον Ουμανισμό. Ποια μορφή μπορεί να έχει η Άμεση Δημοκρατία τον 21ο αιώνα; Μήπως πρόκειται απλά για μια Ουτοπία;

Ας αρχίσουμε με την έννοια ‘Ουτοπία’. Σημαίνει μήπως κάτι ανέφικτο γενικά ή μήπως κάτι η εφικτότητα του οποίου συντελείται σταδιακά και με τη δημιουργία των αναγκαίων προϋποθέσεων; Ουτοπία ήταν λ.χ. το όραμα του ανθρώπου να μιμηθεί τα πουλιά και να πετάξει, τα ψάρια και να ταξιδεύει στη θάλασσα, κι’ όμως ο άνθρωπος έφτασε στα αστέρια και στα βάθη των ωκεανών. Μια ουτοπία που έγινε πραγματικότητα. Ουτοπία επίσης ήταν το όραμα των δούλων να γίνουν ελεύθεροι άνθρωποι. Μια ουτοπία που σταδιακά γίνεται πραγματικότητα. Ουτοπία ήταν επίσης η δυνατότητα να επικοινωνούν οι άνθρωποι από μακριά. Μια ουτοπία που είναι πια μια πραγματικότητα και μάλιστα δυναμικά εξελισσόμενη. Τα λίγα αυτά παραδείγματα μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι ουτοπία γενικά και ειδικότερα κοινωνική ουτοπία είναι το όραμα που έχει η εκάστοτε κοινωνία για το μέλλον της, είναι το νοητό άλμα από το πώς είναι σήμερα τα πράγματα στο πως θα ήθελαν, αλλά και στο πως θα μπορούσαν να είναι στο μέλλον. Η ιστορία της ανθρωπότητας δείχνει μα τον πιο αδιαμφισβήτητο τρόπο ότι οι επιμέρους κοινωνίες και η ανθρωπότητα γενικά δεν είναι τίποτα άλλο από ουτοπίες που χάρη στους πολύπλευρους και πολυδιάστατους αγώνες των ανθρώπων γίνονται πραγματικότητες και πραγματικότητες που ξεπερνιούνται και γίνονται ιστορία. Όμως η μεγάλη πορεία της ανθρωπότητας προς την κοινωνική ισότητα και τον Ουμανισμό, δείχνει πως η άμεση δημοκρατία με την έννοια της αταξικής κοινωνίας δεν υπήρξε μόνο ως αρχικό στάδιο της ανθρωπότητας με τη μορφή των κοινωνιών της ισοκατανομής, αλλά και μόνιμη επιδίωξη, όλων των κοινωνιών όλων των τόπων και εποχών, από την εμφάνιση της ατομικής ιδιοκτησίας, της πατριαρχικής οικογένειας, του κράτους και της θρησκείας, από την εμφάνιση δηλαδή της εξουσίας των λίγων πάνω στους πολλούς. Ο Αριστοτέλης, ο μεγαλύτερος φιλόσοφος όλων των εποχών, πρόβλεψε πως η ουτοπία της ανθρωπότητας για κοινωνική ισότητα θα γίνει πραγματικότητα «όταν τα εργαλεία θα λειτουργούν αυτόματα, οι σαΐτες θα υφαίνουν μόνες τους και μόνες τους θα παίζουν και οι χορδές της κιθάρας, τότε δεν θα υπάρχει η ανάγκη για αφεντικά και δούλους». Όμως όλοι μας γνωρίζουμε, ότι αυτές οι συνθήκες συντρέχουν σήμερα, στον 21^ο αιώνα, για να μην υπάρχουν αφεντικά και δούλοι, εξουσιαστές και εξουσιαζόμενοι, εκμεταλλευτές και εκμεταλλευόμενοι. Βέβαια οι εκμεταλλευτές, οι εξουσιαστές, δηλαδή τα αφεντικά εμποδίζουν αυτή την εξέλιξη για λογαριασμό των εγωιστικών συμφερόντων τους που ταυτίζονται με την παγκόσμια φτώχεια, τους καταστροφικούς πολέμους για τον έλεγχο των ενεργειακών πηγών και των σφαιρών επιρροής των επίδοξων παγκόσμιων ηγεμόνων, με άμεσο αποτέλεσμα την οικονομική φρίκη και την καπιταλιστική βαρβαρότητα. Στο βιβλίο μου που μόλις αναφέρατε γίνεται μια λεπτομερής καταγραφή των μορφών που πήρε κατά καιρούς και κατά τόπους ο αγώνας των τοπικών κοινωνιών για την άμεση δημοκρατία και το συμπέρασμα που βγαίνει από τη μελέτη της ιστορίας είναι, ότι αυτές οι μορφές συγκλίνουν δυναμικά σε μια σύγχρονη έκφραση της άμεσης δημοκρατίας που θα εδράζεται στέρεα στην κοινοκτημοσύνη, ως προϋπόθεση της οικονομικής ισότητας, χωρίς την οποία δεν μπορεί να υπάρξει κοινωνική ισότητα και συνεπώς πραγματική κοινωνική ελευθερία, ισονομία, ισηγορία και ισοπολιτεία. Η ιστορία της ανθρωπότητας αντικαθρεφτίζει αυτή τη διαχρονικά υπάρχουσα και εξελισσόμενη πραγματικότητα και συνεπώς δεν μπορεί να γίνει σοβαρός λόγος περί ουτοπίας.

Γιατί το παράδειγμα της Άμεσης Αθηναϊκής Δημοκρατίας είναι και πάλι επίκαιρο;

Η Άμεση Αθηναϊκή Δημοκρατία γίνεται καθημερινά όλο και περισσότερο επίκαιρη ως παράδειγμα προς μελέτη, όπως πολύ σωστά παρατηρείτε και όχι ως συνταγή, ως μοντέλο προς εφαρμογή, κι’ αυτό γιατί οι συνθήκες είναι πολύ διαφορετικές και πολύ πιο ευνοϊκές σήμερα από ότι ήταν στην αρχαιότητα. Γίνεται δε επίκαιρη γιατί ο καπιταλισμός έφερε την ανθρωπότητα στα όρια της καταστροφής, επειδή δεν έχει την ικανότητα να λύσει τα ζωτικά της προβλήματα και επειδή δεν θέλει να επιτρέψει στις δυνάμεις της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού να εφαρμόσουν μια οικονομική στρατηγική κοινωνικά ελεγχόμενης παραγωγής και ισοκατανομής αγαθών ευημερίας και μια αντίστοιχη κοινωνική αρχιτεκτονική της αμεσοδημοκρατικής κοινωνικής αυτοδιεύθυνσης σε τοπικό, περιφερειακό, εθνικό και οικουμενικό επίπεδο. Αντλώντας όμως από την αισιοδοξία της ιστορίας που διδάσκει ότι, η ανθρωπότητα υπέστει τον αυταρχισμό και τη σκληρότητα πολλών ειδών εξουσίας με τη μορφή απολυταρχικών, στρατοκρατικών, θεοκρατικών αυτοκρατοριών, ηγεμονιών και ιμπεριαλιστικών συνασπισμών και συμμαχιών των δυνάμεων της καπιταλιστικής βαρβαρότητας, αλλά στο τέλος τις παραμέρισε όλες αχρηστεύοντάς τες και ανοίγοντας το δρόμο για την επόμενη φάση της εξέλιξής της, πλησιάζοντας ασταμάτητα το όραμα της ανθρωπότητας για κοινωνική ισότητα και αταξική κοινωνία.

Πως μπορούμε να περάσουμε από τον σημερινό κεφαλαιοκρατικό σύστημα, τον λεγόμενο “Καζινοκαπιταλισμό” που συντηρεί μια πλουτοκρατική ολιγαρχία και δημιουργεί εκρηκτικές οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες, σε μια εξισωτική κοινωνία και στην Άμεση Δημοκρατία που θα έχει στο επίκεντρό της τον Άνθρωπο και όχι τα Κέρδη; 

Η παραδοσιακή αστική αριστερή, δογματική και ρεφορμιστική, σοσιαλδημοκρατική και τριτοτεταρτοδιεθνιστική κομματική-προοδευτική διανόηση στο ερώτημα που θέτετε απαντούσε με αυθαίρετες θεωρητικές ιδεολογικές κατασκευές περί του ‘υποκειμένου και χαρακτήρα της επανάστασης’, επιφυλάσσοντας για τον εαυτό της το ρόλος της πρωτοπορίας, δηλαδή της ηγεσίας της επανάστασης, χαρακτηρίζοντας τις κοινωνίες ‘μάζες’ και κατάλληλες μόνο να λειτουργήσουν ως δύναμη κρούσης για να ανεβούν οι ‘πρωτοπορίες’ στην εξουσία και να εξελιχθούν σε νέα κυρίαρχη και εκμεταλλευτική τάξη με τη μορφή της λεγόμενης δικτατορίας του προλεταριάτου, στην ουσία όμως της δικτατορίας του κρατικομονοπωλιακού κεφάλαιου, χωρίς ωστόσο να καταργήσουν τον καπιταλισμό ως κοινωνική σχέση. Κατά την ταπεινή μου άποψη στην κίνηση των κοινωνιών δεν υπάρχει παρθενογένεση και συνεπώς το πέρασμα από τη σημερινή καπιταλιστική βαρβαρότητα στην αταξική κοινωνία συντελείται ήδη σταδιακά και αθόρυβα με τη διαμόρφωση, μέσα στους κόλπους του παλιού, αυτοδιαχειριστικών δομών και μορφών αλληλέγγυας, αχρήματης, χαριστικής και κοινωνικής οικονομίας με πρωταγωνιστές συνειδητούς και αποφασισμένους πολίτες, σκαπανείς του καινούργιου. Εκτιμώ όμως πως όλες αυτές οι προσπάθειες πρέπει να αναδειχθούν, μέσα από ένα νέο επαναστατικό κίνημα Διαφωτισμού που θα αφοπλίζει σταδιακά και μεθοδικά ιδεολογικά, πολιτικά, ηθικά και την κατάλληλη στιγμή και κυριολεκτικά τον καπιταλισμό, σε κύτταρα που μετασχηματίζουν, μέσα από μια καινούργια κοινωνική συνειδητοποίηση, τις δυνάμεις της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού στο υποκείμενο της ουμανιστικής επανάστασης, στρατηγικός στόχος της οποίας δεν μπορεί παρά να είναι η ριζική θεσμική και δομική κατάργηση του καπιταλισμού ως κοινωνική σχέση, η σταδιακή αλλά πλήρης αποκαπιταλιστικοποίηση του φαντασιακού των ανθρώπων και των κοινωνιών και η καθιέρωση της κοινοκτημοσύνης, της οικονομικής αυτοδιαχείρισης και της αμεσοδημοκρατικής κοινωνικής αταξικότητας. Μόνο όταν οι τοπικές κοινωνίες αναδειχτούν σε αμεσοδημοκρατικά αυτοδιευθυνόμενες οντότητες, θα διαμορφωθούν οι ικανές και αναγκαίες συνθήκες για να καταργηθούν οριστικά θεσμοί, δομές και λειτουργίες εκμετάλλευσης και εξουσίας που βάζουν τα κέρδη πάνω από τους ανθρώπους και να διαμορφωθούν νέες που θα επιτρέπουν να γίνουν οι άνθρωποι πραγματικά ισότιμοι οικονομικά και κοινωνικά και συνεπώς ελεύθεροι, χωρίς αφεντικά και αφανείς εξουσίες.

Μπορεί να υπάρξει μια “Κοινωνία Χωρίς Χρήματα”, μια “Οικονομία Χωρίς Κεφάλαια”, που θα βασίζεται στους φυσικούς και ανθρώπινους πόρους και στη νέα επιστημονικοτεχνική επανάσταση; 

Το χρήμα εφευρέθηκε για να διευκολύνει το εμπόριο και συνεπώς την απόκτηση κέρδους και όχι για να διευκολύνει την ανταλλαγή αγαθών μεταξύ ανθρώπων και κοινωνιών, η οποία άλλωστε γίνονταν στα πλαίσια της αλληλεγγύης και της αμοιβαιότητας για εκατοντάδες χιλιάδες ή ακόμα και για εκατομμύρια χρόνια στο βαθμό που αυτό ήταν εφικτό και αναγκαίο, μεταξύ των πρωτόγονων κοινωνιών. Είναι οι εξουσίες που μετέτρεψαν το χρήμα από μέσο ανταλλαγής σε μέσο πλουτισμού και αναπαραγωγής της εξουσίας, που οδήγησε τις εξελίξεις στο σύγχρονο καπιταλισμό, στην οικονομία της φρίκης, του φόβου και της παρακμής, όπου η κερδοφορία δεν συντελείται σε επίπεδο παραγωγής χρήσιμων αξιών, αλλά σε επίπεδο παραγωγής μέσων και υπηρεσιών εξουσίας και ασύδοτης κερδοσκοπίας επί εικονικής οικονομίας, που αποβάλλει την νοσηρότητά της με την μορφή των καταστροφικών κρίσεων, της παγκοσμιοποίησης της φτώχειας, της ανεργίας και των προληπτικών πολέμων. Είναι συνεπώς αναγκαία η κατάργηση του χρήματος ως μέσο πλουτισμού, αλλά αυτό μπορεί να συμβεί μόνο σε συνθήκες κατάργησης του εμπορευματικού χαρακτήρα της οικονομικής παραγωγής αγαθών. Άλλωστε σήμερα με τη βοήθεια της σύγχρονης ηλεκτρονικής τεχνολογίας το χρήμα στην παραδοσιακή του μορφή έχει πρακτικά σχεδόν καταργηθεί και μπορεί να καταργηθεί και ουσιαστικά με την κατάργηση του εμπορευματικού χαρακτήρα της παραγωγής και κατανομής των αγαθών, αφού για συνθήκες αχρήματης κοινωνικής οικονομίας θα υπάρχουν άλλες μορφές μέτρησης και σύγκρισης αγαθών και οικονομικών αξιών. Όσον αφορά στην υποτιθέμενη αναγκαιότητα του κεφαλαίου για να υπάρξει παραγωγική δραστηριότητα, θα πρέπει να ξαναθυμηθούμε τον Κάρολο Μαρξ που δεν κουράζονταν να υπογραμμίζει ότι, το κεφάλαιο δεν είναι πράγμα, δεν είναι κτίρια, μηχανές, οικόπεδα, χρήματα και πρώτες ύλες, αλλά το κεφάλαιο είναι μια κοινωνική σχέση μεταξύ καπιταλιστών και εργαζόμενων, δηλαδή κοινωνίας, σύμφωνα με την οποία οι καπιταλιστές αποφασίζουν να κινούν την οικονομία με τη χρηματοδότηση του κράτους και τις λαϊκές αποταμιεύσεις, σύμφωνα με τα ατομικά τους συμφέροντα και στη βάση της μεγιστοποίησης της κερδοφορίας τους και οι εργαζόμενοι κατά συνέπεια και η κοινωνία υφίστανται τις συνέπειες αυτής της σχέσης.

Γιατί χαρακτηρίζετε το Zeitgeist Κίνημα και το VENUS PROJECT “Δούρειους Ίππους” του 21ου Αιώνα; 

Γιατί το κίνημα Zeitgeist και το σχέδιο VENUS προβάλλονται από μια τεχνοκρατική ελίτ σαν μεσσιανικές λύσεις των προβλημάτων των κοινωνιών και της ανθρωπότητας, όμως χωρίς τις κοινωνίες και την ανθρωπότητα, πράγμα που θα οδηγούσε σε ένα τεχνοφασισμό. Εκείνο δε που με προβληματίζει και με κάνει να τα απορρίπτω συνολικά σαν πρόταση, αν και τόσο σε κάποιες διατυπώσεις όσο και σε κάποιες προτάσεις θα μπορούσε κανείς να συμφωνήσει, είναι το γεγονός πως παρουσιάζονται τόσο απλοϊκά και με τόση αφέλεια που δείχνουν έλλειψη σοβαρότητας στην επεξεργασία τους, αλλά κυρίως γιατί εμφανίζονται ως εναλλακτική λύση του καπιταλισμού ενώ δεν αρνούνται τον καπιταλισμό στην ουσία του, τη στιγμή που η ανθρωπότητα αναζητά και διαμορφώνει τους όρους για το ξεπέρασμα του καπιταλισμού στην προοπτική της άμεσης δημοκρατίας και της αταξικής κοινωνίας. Τέτοιες προτάσεις επαναλαμβάνονται, είτε ως σοσιαλδημοκρατική εκδοχή, είτε ως ‘λαϊκός καπιταλισμός’, είτε ως κρατικοκαπιταλισμός κάθε φορά που οι κοινωνίες αντιμετωπίζουν τα καπιταλιστικά αδιέξοδα, ανησυχούν και δραστηριοποιούνται προς κάποια αυτόνομη αντικαπιταλιστική κατεύθυνση και λύση και με αυτή την έννοια λειτουργούν ως δούρειοι ίπποι για τον αποπροσανατολισμό των κοινωνιών και την κάμψη της αγωνιστικότητάς τους.

Τελικά υπάρχει Σωτηρία για τη σημερινή ανθρωπότητα, υπάρχει Λύση για τα προβλήματα του ανθρώπινου πολιτισμού ή θα επιστρέψουμε και πάλι σ’ ένα νέο τεχνοβαρβαρικό Μεσαίωνα;

Έχω την ιστορική βεβαιότητα ότι λύση υπάρχει και είναι αυτή που η ίδια η ανθρωπότητα μέσα από τους χιλιόχρονους αγώνες της έχει διαμορφώσει τόσο ως υλικοτεχνική, αντικειμενική επιστημονικοτεχνική δυνατότητα όσο και ως όραμα, ως υποκειμενική βούληση και επιδίωξη για μια αταξική κοινωνία. Αν και θεωρητικά οι πιθανότητες θετικής (αντικαπιταλιστικής) ή αρνητικής (τεχνοβαρβαρικής) έκβασης ενός κοινωνικού αγώνα είναι πάντα μισές-μισές, δηλαδή ίσες, προσωπικά είμαι αισιόδοξος ότι, παρά τις υποκειμενικές δυσκολίες που υπάρχουν ακόμα και τα όποια πισωγυρίσματα επιχειρήσει ο σκληρός πυρήνας της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης του κεφαλαίου, η ιστορία θα προχωρήσει και αυτή τη φορά από το παρακμασμένο Χτες στο ανερχόμενο Αύριο, από το παλιό στο καινούργιο, κι’ αυτό όχι για ντετερμινιστικούς λόγους, αλλά γιατί η ανθρωπότητα χρειάζεται το καινούργιο που της προσφέρει καλύτερες λύσεις από το παλιό, που ανατρέπει την καπιταλιστική βαρβαρότητα και στη θέση του οικοδομεί έναν καλύτερο κόσμο και έναν οικουμενικό ουμανιστικό πολιτισμό.

Ποιο είναι, τέλος, το μήνυμα σας προς τους αναγνώστες του περιοδικού μας, ειδικά τους νεότερους, που μαστίζονται περισσότερο από την οικονομική κρίση και την ανεργία, που αισθάνονται συχνά παγιδευμένοι σε αδιέξοδα κι έχουν χάσει την ελπίδα σ’ ένα καλύτερο μέλλον; Σε τι μπορεί να ελπίζουν και τι θα πρέπει να επιδιώκουν με τους αγώνες τους; 

Θα μπορούσα να αρκεστώ μόνο στο: Να δημιουργήσουμε τη δική μας ελπίδα δημιουργώντας τη δική μας συλλογική-κοινωνική λύση, γιατί κάθε ελπίδα που μας προσφέρετε από άλλους δεν είναι παρά μια καινούργια μορφή δουλείας σε λύσεις που τις έχουν επεξεργαστεί επίδοξοι νέοι εξουσιαστές. Επειδή όμως εκτιμώ ότι η σημερινή νεολαία, κορίτσια και αγόρια, στην πλειοψηφία τους γνωρίζουν τις αιτίες της σημερινής παρακμής, προβληματίζονται, αναζητούν και αγωνίζονται για εναλλακτικές λύσεις, θα τους πρότεινα να συστηματοποιήσουν με μελέτη, αυτομόρφωση και συλλογική επεξεργασία αυτές τις προτεινόμενες εναλλακτικές λύσεις για να μπορούν να επιλέξουν αυτό που τους εκφράζει συνειδητά και όχι επειδή αυτό έκανε ο πατέρας ή ο παππούς τους.. Σ’ αυτή τους την αναζήτηση πρέπει να διεκδικήσουν τη δική τους ταυτότητα, την ατομική-ταξική-κοινωνική Εαυτότητά τους, πράγμα που θα τους βοηθήσει να απαλλαγούν από σκοταδιστικούς μύθους και από την εικονική πραγματικότητα των εξουσιαστικών ιδεολογιών, για να μην περιμένουν λύσεις έξω από τους ίδιους, ούτε και από τις λεγόμενες προοδευτικές ή ‘αριστερές’ αλλά εξουσιαστικές πρωτοπορίες, γιατί η κοινωνική απελευθέρωση του ανθρώπου και της ανθρωπότητας δεν μπορεί να είναι έργο παρά μόνο της κοινωνίας σε τοπικό, περιφερειακό, εθνικό και οικουμενικό επίπεδο. Ατομικές λύσεις για κοινωνικά και πανανθρώπινα προβλήματα δεν υπάρχουν, αλλά σε συνθήκες καπιταλιστικής βαρβαρότητας δεν υπάρχουν ατομικές λύσεις ούτε και για ατομικά προβλήματα και φυσικά δεν υπάρχει χρόνος για χάσιμο και η μόνη επιλογή μας είναι οι συλλογικοί αγώνες, με επιμονή και υπομονή, με πείσμα και όραμα, για ένα καλύτερο κόσμο, με στρατηγικό μας στόχο να χτίσουμε θεσμούς και δομές κοινωνικής ισότητας, τη μήτρα ενός οικουμενικού ουμανιστικού πολιτισμού. Γι’ αυτό και θα επαναλάβω τη βαθιά η πεποίθησή μου πως: Ο Ουμανισμός του 21ου Αιώνα, ο Ουμανισμός του homo humanisticus universalis, δεν μπορεί παρά να σημαίνει τη λαχτάρα, την προσπάθεια και την ικανότητά μας, ως ανθρωπότητα, να σκουπίσουμε το δάκρυ από τα μάτια της Μάνας-Φύσης και να ξανακάνουμε το άδολο χαμόγελό της, το συναρπαστικό φαινόμενο της ζωής, τη ζωή μας την ίδια, έργο τέχνης, πηγή δημιουργικής οικουμενικής ευτυχίας και αιώνιο στολίδι αυτού του αναρχοατελεύτητου και μεγαλοπρεπούς Σύμπαντος.